OBCHODY 350. ROCZNICY WYPRAWY WOJSK HATMANA JANA SOBIESKIEG NA CZAMBUŁY TATARSKIE

Lubaczów – Radruż – Cieszanów – Horyniec-Zdrój – Narol – Basznia Dolna – Gorajec,

10–16 października 2022 r.

Muzeum Kresów w Lubaczowie serdecznie zaprasza na wydarzenia, które przygotowało w ramach obchodów 350. rocznicy wyprawy hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego na czambuły tatarskie. Składają się na nie zajęcia edukacyjne (wydarzenia o charakterze zamkniętym, odbywające się w szkołach oraz instytucjach kultury na terenie powiatu lubaczowskiego), a także wykład, koncert oraz warsztaty śpiewu, nawiązujące do czasów XVII-wiecznej Rzeczypospolitej. Realizacja wskazanych poniżej działań jest możliwa dzięki współpracy Muzeum Kresów ze stowarzyszeniem Pospolite Ruszenie oraz pozyskaniu wsparcia Muzeum Historii Polski w ramach programu „Patriotyzm Jutra” na projekt pt. „Na pomoc! Sobieski zwycięża Tatarów – gra i działania edukacyjne w 350. rocznicę wyprawy na czambuły”.

Program wydarzeń przedstawia się następująco:

Spotkania z Sobieskim

Cieszanów, Horyniec-Zdrój, Narol, Basznia Dolna, Gorajec, 10–15 października

„Spotkania z Sobieskim” to zajęcia edukacyjne, na które złożą się: wykład, rozgrywka gry wielkoformatowej „Na czambuły!”, lekcje żywej historii, a także wystawa mobilna.

Spotkania odbędą się w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Cieszanowie (10 X), Szkole Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Horyńcu-Zdroju (11 X), Szkole Podstawowej im. św. Brata Alberta w Narolu (12 X), Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Baszni Dolnej (13 X), Domu Dziennego Pobytu w Cieszanowie, Gminnej Bibliotece Publicznej w Horyńcu-Zdroju (14 X), i Chutorze Gorajec (15 X).

W czasie każdego ze spotkań uczestnicy będą mogli wysłuchać wykładu, przybliżającego tło historyczne wydarzeń sprzed 350 lat, wziąć udział w lekcji żywej historii, którą poprowadzą edukatorzy, ubrani w stroje odpowiadające epoce króla Jana, obejrzeć wystawę mobilną (będzie to wywiad, który dziennikarze francuskiej „La Gazette” mogli przeprowadzić z hetmanem Sobieskim), a także zagrać w grę wielkoformatową „Na czambuły”. Zadaniem graczy, którzy wcielą się w rolę wojsk tatarskich będzie pochwycenie jak największej ilości jasyru. Gracze, którzy wcielą się z kolei w rolę sił hetmana Sobieskiego, wojsk kozackich hetmana Michała Chanenki i oddziałów powiatowych będą starali się natomiast dogonić nieprzyjaciela i odbić jak największą ilość jasyru. Czy uda się powtórzyć wielkie militarne zwycięstwo Sobieskiego, czy na wielkiej planszy zostanie zmieniony bieg historii? O tym przekonają się uczniowie, seniorzy oraz całe rodziny, które staną do zmagań.

Wykład dra Andrzeja Gliwy pt. Pamięć zbiorowa najazdów tatarskich na obszarze powiatów: lubaczowskiego, jarosławskiego, przeworskiego i przemyskiego,

Lubaczów, 14 października, godz. 17.00

W piątek, 14 października o godz. 17.00 serdecznie zapraszamy do gmachu głównego Muzeum Kresów, w którym dr Andrzej Gliwa z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, autor monumentalnej Krainy upartych niepogód. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku oraz znakomity badacz kultury niematerialnej związanej z najazdami tatarskimi, wygłosi wykład pt. Pamięć zbiorowa najazdów tatarskich na obszarze powiatów: lubaczowskiego, jarosławskiego, przeworskiego i przemyskiego.

Pamięć kolektywna to w dużym skrócie i uproszczeniu zespół zbiorowych wyobrażeń na temat ważnych aspektów przeszłości o charakterze „długiego trwania”, w tym wypadku odnosząca się do napadów ordyńców i sposobów radzenia sobie z tym zagrożeniem przez atakowane społeczności. Problem ten – w kontekście czterech powiatów obecnego województwa podkarpackiego, które w epoce wczesnej nowożytności wchodziły w skład ziem przemyskiej i bełskiej – zostanie omówiony w oparciu o dwie zasadnicze grupy źródeł. Pierwszą z nich są podania, legendy i pieśni ludowe przekazywane z pokolenia na pokolenie w społecznościach lokalnych od kilkuset lat, tworzące niematerialne dziedzictwo kulturowe. To dzięki tym właśnie symbolicznym “miejscom pamięci” w rozumieniu francuskiego badacza Pierre Nory, krystalizowała się tożsamość zbiorowa grup ludności, które przeżyły traumatyczne doświadczenie inkursji tatarskich. Drugi natomiast rodzaj artefaktów tworzą istniejące fizycznie w krajobrazie charakterystyczne obiekty w postaci pomników, obelisków, kapliczek tzw. znaków tatarskich, krzyży i kopców, a także kościołów czy cerkwi, które mają zdolność do kondensacji pamięci i ułatwiają jej przekaz kolejnym generacjom. Tak zdefiniowany fenomen pamięci zbiorowej najazdów tatarskich zostanie przedstawiony w odwołaniu do nowoczesnych teorii wypracowanych nie tylko na gruncie socjologii, lecz także studiów strategicznych – m.in. trauma kulturowa (cultural trauma) i działania asymetryczne (asymmetric warfare). 

Koncert męskiej grupy śpiewaczej Mołodcy i warsztaty śpiewu staropolskiego i kozackiego Radruż, 16 października, godz. 16.00

Wydarzeniem wieńczącym projekt będzie koncert zespołu „Mołodcy” oraz warsztaty śpiewu staropolskiego i kozackiego, które odbędą się w niedzielę, 16 października, o godz. 16.00 w Zespole Cerkiewnym w Radrużu.

Historyczne i tradycyjne pieśni wybrane na koncert w radrużańskiej cerkwi pochodzą z nagrań i badań terenowych obejmujących ziemie I Rzeczypospolitej. Charakter koncertu będzie zanurzeniem w pejzażu muzycznym Rzeczypospolitej czasów “około Janowych”. Pieśni obejmą regiony, z których mogli pochodzić żołnierze biorący udział w kampaniach Jana Sobieskiego. Będą to „wycieczki” od południowo-wschodnich śpiewów kozaków zaporoskich, aż do brzmienia północnych ziem Suwalszczyzny i Wileńszczyzny. Śpiew przeplatany będzie gawędą i zwróceniem uwagi słuchaczy na ciekawostki rodzimej tradycji muzycznej.

Wykonana zostanie m.in. „Pieśń o wojnie tureckiej”, która jest przykładem jak folklor wiejski zachował zapomniane utwory i jak wielka historia odcisnęła się w pamięci zbiorowej wiejskich społeczności. Sobieski zajmuje bowiem w polskiej pieśni ludowej miejsce szczególne. Jego sukcesy i osiągnięcia były opiewane w wiejskich śpiewach I Rzeczypospolitej i zachowały się do dziś. 

Zaprezentowana zostanie również „archaiczną w każdym calu” pieśń „Tam pod lasem pod podolskim” odnaleziona w repertuarze Michaliny Mrozik (polskiej reemigrantki z Bośni), która jest wariantem do XVII wiecznej pieśni „Pod Kamieńcem pod Podolskim” zwanej „Dumą Kamieniecką” z wyraźnymi nawiązaniami do słynnej pieśni „o żołnierzu tułaczu”, sięgającej pierwowzorami aż do XVI wieku. Ostatnia wymieniona pieśń – cenny zabytek staropolskiej kultury niematerialnej – zostanie również wykonana w trakcie koncertu.

Podczas warsztatu śpiewu tradycyjnego członkowie zespołu objaśnią kontekst historyczno-kulturowy wybranych pieśni, przekażą melodię i nauczą poprawnej emisji głosu wraz z ćwiczeniami wokalnymi, niezbędnymi do podjęcia wspólnego śpiewu. Pieśni do praktyki wokalnej zostaną dobrane według zainteresowań i możliwości wokalnych grupy. Finałem warsztatów śpiewaczych będzie wspólne wykonanie dwóch wybranych pieśni. Materiały niezbędne do wykonania śpiewu (teksty lub nagrania) zostaną przekazane lub zaprezentowane uczestnikom.

Serdecznie zapraszamy do Muzeum Kresów w Lubaczowie do czynnego włączenia się w upamiętnienie wydarzeń sprzed 350 lat!

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.

***

Więcej informacji na temat wydarzenia: https://muzeumkresow.eu/na-czambuly-swietujemy-350-rocznice-wielkiego-zwyciestwa-wojsk-hetmana-jana-sobieskiego/

Wykład dra Andrzeja Gliwy: https://www.facebook.com/events/507383660911943/

Lokalizacja: https://g.page/muzeumkresow?share

Koncert męskiej grupy śpiewaczej Mołodcy i warsztaty śpiewu staropolskiego i kozackiego: https://www.facebook.com/events/625383752411337

Lokalizacja: https://goo.gl/maps/ZtJb2s6ZYE39ZDBw9 Osoba do kontaktu: Mateusz Żurek, tel.: +48 16 632 18 02, email: mateusz.zurek@muzeumkresow.eu

---

Data publikacji: 12.10.2022